Kiedy bliska osoba traci samodzielność, opiekun często przejmuje odpowiedzialność za sprawy codzienne: od płacenia rachunków po kontakt z urzędami. Jak to zrobić legalnie, bez stresu – i najlepiej zawczasu?
Ułatwienia w płaceniu rachunków – zlecenie stałe a polecenie zapłaty
Jeśli senior lub osoba niesamodzielna potrzebuje pomocy głównie przy opłaceniu podstawowych rachunków, warto rozważyć rozwiązania proponowane przez banki: zlecenie stałe oraz polecenie zapłaty. Są to akcje podejmowane przez bank w celu uregulowania należności bez konieczności comiesięcznego działania właściciela konta, który ma za zadanie jedynie udostępnić środki do zapłaty.
Zlecenie stałe – do stałych opłat
Zlecenie stałe to automatyczna dyspozycja przelewu tej samej kwoty, w określonym dniu miesiąca, na konkretny rachunek. Idealne np. do:
czynszu,
abonamentu RTV,
opłaty za telefon stacjonarny,
opłaty za dom pomocy społecznej (stała wysokość).
Co trzeba zrobić?
Zlecenie stałe można ustalić w aplikacji mobilnej banku lub na jego stronie, albo stacjonarnie, w oddziale. Może to wykonać również pełnomocnik. Zalety tego rozwiązania to zawsze terminowe płatności, większa wygoda oraz możliwość edycji zlecenia lub anulowania w dowolnej chwili. Przy ustalaniu zlecenia stałego należy pamiętać o jego zmianie w przypadku podwyższenia lub obniżenia rachunków oraz anulowaniu w przypadku rezygnacji z usług.
Polecenie zapłaty – dla rachunków o zmiennej kwocie
Polecenie zapłaty to forma płatności, w której to firma (np. dostawca prądu czy gazu) zleca bankowi pobranie należności z konta klienta – po wcześniejszej zgodzie właściciela konta.
Sprawdza się przy opłatach cyklicznych o zmiennej wysokości:
rachunki za prąd, gaz, wodę,
telefon komórkowy, internet,
subskrypcje i inne usługi.
Co trzeba zrobić?
By zastosować to rozwiązanie, należy podpisać zgodę na polecenie zapłaty poprzez formularz od dostawcy usług lub banku. Po akceptacji wniosku bank i firma rozliczają płatność automatycznie. W każdej chwili można wycofać zgodę lub zablokować pobranie, a płatność następuje tylko na zatwierdzonego odbiorcę. Niestety nie zawsze banki i firmy oferują ustalenie polecenia zapłaty, dlatego warto skontaktować się z przedstawicielem banku i omówić szczegóły.
Porównanie wariantów
| Cecha | Zlecenie stałe | Polecenie zapłaty |
| Kto inicjuje płatność? | Właściciel konta lub pełnomocnik | Odbiorca (np. dostawca usług) |
| Rodzaj kwoty | Zawsze taka sama | Może się zmieniać |
| Ustawienie | Samodzielnie w bankowości lub oddziale | Wymaga zgody i danych odbiorcy |
| Kontrola nad płatnością | Pełna – znana kwota i data | Ograniczona – kontrola tylko ogólna |
| Najlepiej sprawdza się przy | Czynsz, opłaty stałe, abonamenty | Prąd, gaz, telefon – zmienne rachunki |
| Możliwość anulowania | Tak – w dowolnym momencie | Tak – przez cofnięcie zgody |
Dostęp do konta bankowego – co może opiekun?
Rachunki to jednak nie jedyne opłaty, jakie trzeba regulować – w przypadku podstawowych zakupów nie można ustalić polecenia zapłaty ani zlecenia stałego. Gdy osoba niesamodzielna przestaje mieć możliwość zarządzania pieniędzmi lub ma z nim trudność, trzeba podjąć kroki w celu włączenia opiekuna do dysponowania budżetem.
Pierwsze, jeżeli to możliwe, warto zacząć od szczerej rozmowy. Powierzenie komuś budżetu to nie tylko kwestia formalna, ale też wyraz zaufania i chęci współpracy. Podczas rozmowy warto ustalić oczekiwania i granice tak, aby zadbać o komfort opiekuna i podopiecznego. Jeśli jednak trudno dojść do porozumienia, zaleca się kontakt z mediatorem lub psychologiem.
Po rozmowach trzeba rozważyć rozwiązania, które pozwolą opiekunowi na dostęp do środków osoby niesamodzielnej. Tu mamy dwie najważniejsze opcje: konto wspólne albo pełnomocnictwo do konta.
Konto wspólne
To konto zakładane przez dwie osoby – np. seniora i jego opiekuna. Obie mają jednakowy dostęp do środków, mogą wypłacać pieniądze, wykonywać przelewy, ustawiać zlecenia stałe.
Zalety:
pełny i równorzędny dostęp dla obu osób,
działa od razu po podpisaniu umowy,
brak potrzeby załatwiania upoważnień.
Wady:
po śmierci jednego współwłaściciela konto może być zablokowane lub część środków wchodzi do spadku,
możliwe ryzyko nadużyć przy braku zaufania.
Pełnomocnictwo do konta
To dokument, który pozwala opiekunowi działać w imieniu właściciela konta, ale bez współwłasności.
Rodzaje pełnomocnictw:
ogólne – daje dostęp do wszystkich operacji (oprócz np. zamknięcia konta),
rodzajowe – ograniczone do konkretnych czynności (np. przelewów),
szczególne – np. do jednej wypłaty lub tylko określonej sumy.
Jak je ustanowić?
Najczęściej w oddziale banku, na podstawie dokumentu tożsamości. Niektóre banki oferują taką opcję online, np. przez iPKO czy Moje ING. Pełnomocnictwo wygasa po śmierci właściciela konta!
Porównanie obu wariantów:
| Cecha | Konto wspólne | Pełnomocnictwo |
| Współwłasność pieniędzy | Tak | Nie |
| Automatyczny dostęp do środków | Tak | Tak |
| Działanie po śmierci właściciela | Nie | Nie |
| Ryzyko nadużyć | Tak, przy braku zaufania | Ograniczone |
| Sposób ustanowienia | Umowa z bankiem | Pełnomocnictwo pisemne |
Pełnomocnik w urzędzie – jak działa ePUAP?
Coraz więcej spraw urzędowych można dziś załatwić przez internet – np. przez platformę ePUAP (Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej). Osoba niesamodzielna lub starsza może upoważnić opiekuna, by w jej imieniu złożył ważne wnioski, zarejestrował się do lekarza, wysłał PIT lub odebrał pismo z urzędu.
Co to jest ePUAP i profil zaufany?
To darmowe konto online, które pozwala załatwiać sprawy urzędowe bez wychodzenia z domu. Do korzystania z ePUAP potrzebny jest tzw. profil zaufany – można go założyć m.in. przez bankowość internetową (PKO, mBank, ING, Santander itd.).
Jak ustanowić pełnomocnika do spraw urzędowych?
- Osoba udzielająca pełnomocnictwa musi mieć profil zaufany;
- Przez ePUAP lub w urzędzie wypełnia się pełnomocnictwo (np. formularz UPL-1);
- Opiekun zyskuje prawo do działania w imieniu swojego podopiecznego – zdalnie lub w urzędzie.
Formularze i instrukcje są dostępne na: www.gov.pl
Co można załatwić jako pełnomocnik?
Złożenie wniosku o 500+, zasiłki, dodatki pielęgnacyjne,
Rozliczenie podatku (PIT, VAT),
Rejestracja w ZUS, KRUS, NFZ,
Wniosek o dowód osobisty,
Sprawdzenie e-recepty, e-skierowania.
Pełnomocnictwo może być czasowe, jednorazowe lub stałe – zależnie od potrzeb.
Na co uważać?
Pełnomocnictwo nie działa po śmierci właściciela konta – wtedy potrzebne jest postępowanie spadkowe.
Nie można automatycznie zarządzać emeryturą lub rządowym świadczeniem bez upoważnienia.
W razie poważnej choroby warto rozważyć pełnomocnictwo notarialne – szczególnie jeśli chodzi o zarządzanie majątkiem lub podpisywanie umów.
Zawsze warto trzymać kopie pełnomocnictw i potwierdzenia nadania uprawnień – mogą być potrzebne przy kontroli lub odmowie wykonania dyspozycji.