Starszy pan siedzi i podpiera się laską. Trzyma go za ramię jakaś osoba

Komunikacja z osobą z zaburzeniami poznawczymi

Zaburzenia poznawcze – takie jak demencja, choroba Alzheimera czy afazja – wpływają na wiele aspektów codziennego funkcjonowania, w tym przede wszystkim na zdolność komunikacji. Dla opiekunów i bliskich osób cierpiących na te choroby, skuteczne porozumiewanie się może być wyzwaniem, ale i kluczem do zapewnienia godności, bezpieczeństwa i komfortu choremu. 

Czym są zaburzenia poznawcze i jak wpływają na komunikację?

Zaburzenia poznawcze to schorzenia wpływające na procesy myślowe, pamięć, mowę, orientację i rozumienie. Demencja, będąca najczęstszą przyczyną tego typu zaburzeń, prowadzi do stopniowej utraty zdolności logicznego myślenia i mówienia. Chory może mieć trudności z rozumieniem słów, dobieraniem właściwych wyrażeń, a także z przypominaniem sobie znajomych osób lub miejsc. Brak skutecznej komunikacji może prowadzić do frustracji, wycofania społecznego lub nawet agresji

Najczęstsze błędy w komunikacji z osobą z demencją

Wielu opiekunów popełnia błędy nieświadomie. Do najczęstszych należą:

  • mówienie zbyt szybko lub zbyt głośno,

  • używanie skomplikowanych sformułowań lub pytań,

  • poprawianie chorego, przerywanie mu,

  • używanie ironii lub żartów, których osoba nie rozumie,

  • lekceważenie znaczenia mowy ciała.

Kluczowe jest, aby nie koncentrować się na błędach chorego, ale dostosowywać komunikaty do jego możliwości.

Skuteczne techniki komunikacji

Dostosowanie sposobu mówienia do potrzeb osoby z demencją znacznie poprawia skuteczność przekazu. Sprawdzone techniki to:

  • mówienie prostym, zrozumiałym językiem,

  • wypowiadanie się powoli i wyraźnie,

  • zadawanie pytań zamkniętych (np. „Czy chcesz herbatę?” zamiast „Co chciałbyś wypić?”),

  • stosowanie jednoznacznych komunikatów,

  • podkreślanie znaczenia przez gesty lub dotyk,

  • cierpliwe czekanie na odpowiedź – nie poprawiaj chorego, nie przerywaj – ważniejsza jest relacja niż prawidłowa odpowiedź.

  • dla osób z afazją pomocnym może okazać się… mówienie wierszem. Rymy dodatkowo spajają wypowiedź, dzięki czemu ułatwiają rozumienie zdań.

Efektywna komunikacja to nie tylko słowa. Istotne jest także środowisko: zminimalizowanie hałasu, spokojna przestrzeń, ograniczona liczba bodźców. Chory może lepiej zrozumieć przekaz w warunkach, które sprzyjają skupieniu i dają poczucie bezpieczeństwa. Równie ważne jest podejście opiekuna – cierpliwość, szacunek i obecność „tu i teraz” mają ogromne znaczenie

Wskazówki dla opiekunów

Jak radzić sobie w sytuacjach trudnych?

Frustracja, zamknięcie się w sobie, a czasem agresja to częste reakcje osoby z zaburzeniami poznawczymi. Zamiast próbować „naprawić” sytuację, lepiej:

  • zmienić temat lub miejsce,

  • przyjąć emocje chorego bez oceny („Widzę, że jesteś zdenerwowany – jestem z tobą”),

  • odczekać i spróbować rozmowy później.

 

Opieka nad osobą niesamodzielną to nie tylko odpowiedzialność, ale i emocjonalne wyzwanie. Dlatego warto:

  • dawać sobie prawo do błędów i odpoczynku,

  • korzystać z grup wsparcia i dostępnych szkoleń,

  • uczyć się i rozwijać techniki komunikacyjne krok po kroku,

  • pamiętać, że skuteczna komunikacja nie zawsze oznacza „zrozumienie słów”, lecz budowanie zaufania i bezpieczeństwa

Przykłady i ćwiczenia komunikacyjne

Sytuacja 1: Pora posiłku

Nieefektywnie:
„Może zjesz coś teraz? Albo później? Co byś chciał dzisiaj na obiad?”

Lepiej:
„Czas na obiad. Chcesz zjeść zupę czy ziemniaki z mięsem?”

Dlaczego?
Pytania zamknięte (z wyborem dwóch opcji) są prostsze niż pytania otwarte. Zmniejszają stres i pomagają osobie z demencją szybciej się zdecydować.

 

Sytuacja 2: Zgubienie się w czasie

Nieefektywnie:
„Ile razy mam ci mówić, że dziś jest czwartek?!”

Lepiej:
„Dziś jest czwartek. Zawsze w czwartek jemy naleśniki, pamiętasz?”

Dlaczego?
Zamiast korygować i konfrontować, warto łagodnie wprowadzać orientację w czasie przez powtarzalność i skojarzenia (rytuały)

 

Sytuacja 3: Zniecierpliwienie chorego

Nieefektywnie:
„Dlaczego jesteś taki zły? Przecież wszystko jest w porządku!”

Lepiej:
„Widzę, że coś Cię zdenerwowało. Jestem obok. Chcesz chwilę posiedzieć w ciszy?”

Dlaczego?
Uznanie emocji chorego i zapewnienie obecności są skuteczniejsze niż logiczne tłumaczenie. Osoby z demencją często reagują emocjami, nie faktami.

Bibliografia

Comments are closed.