1 listopada 2023 r. weszła w życie znowelizowana ustawa o pomocy społecznej, która obejmuje m.in. tematykę mieszkań wspomaganych i treningowych, usługi opiekuńcze w formie usług sąsiedzkich, a także zmiany w wysokości zasiłku stałego.
Najważniejsze zmiany:
1.wprowadzone zostaną „nowe” świadczenia z pomocy społecznej – usługi opiekuńcze w formie usług sąsiedzkich oraz usługi wsparcia krótkoterminowego w domach pomocy społecznej.
Usługi sąsiedzkie
Do ustawy o pomocy społecznej zostały dodane przepisy regulujące usługi sąsiedzkie obowiązujące od 1 listopada 2023 r. Organizacja i świadczenie tych usług należy do zadań gminy, lecz nie są to zadania obligatoryjne. Usługi sąsiedzkie będą obejmowały pomoc w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, podstawową opiekę higieniczno-pielęgnacyjną, przez którą należy rozumieć formy wsparcia niewymagające specjalistycznej wiedzy i kompetencji, oraz w miarę potrzeb i możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem.
Zgodnie z przepisami pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych przysługuje osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona oraz osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić.
Czym są usługi sąsiedzkie?
Pod pojęciem usług sąsiedzkich należy rozumieć świadczenia pomocy społecznej o charakterze opiekuńczym, które organizowane są w miejscu zamieszkania.
W ramach usług sąsiedzkich może być świadczona pomoc w następującym zakresie:
– pomoc w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych,
– prostą podstawową opiekę higieniczno-pielęgnacyjną – czynności podstawowe, które nie wymagają specjalistycznego przygotowania,
– w miarę potrzeb oraz możliwości zapewnienie kontaktów z otoczeniem.
Kto będzie mógł skorzystać z pomocy?
Z usług sąsiedzkich będzie mogła skorzystać osoba samotna, która z powodu wieku, choroby lub innych powodów wymaga wsparcia innych osób, natomiast nie może go otrzymać.
Za osobę samotną uznaje się osobę, która:
– samotnie prowadzi gospodarstwo domowe,
– nie znajduje się w związku małżeńskim,
– nie posiada zstępnych ani wstępnych, czyli dzieci, wnuków, rodziców, dziadków.
Zgodnie z przepisami, gmina w drodze uchwały będzie mogła zadecydować o poszerzeniu katalogu osób, które będą mogły otrzymać usługi sąsiedzkie. W związku z tym z usług sąsiedzkich będą mogły skorzystać także te osoby, których rodzina, w tym wspólnie niezamieszkujący małżonek, zstępni i wstępni, nie mogą zaoferować takiego wsparcia.
Kto będzie mógł świadczyć pomoc?
Świadczeniem usług sąsiedzkich będą mogły zajmować się osoby, które spełnią poniższe wymagania:
– ukończyły 18. rok życia,
– nie należą do rodziny osoby, dla której mają być świadczone usługi,
– nie są zamieszkującym oddzielnie członkiem rodziny (małżonkiem, wstępnym lub zstępnym) osoby, dla której mają być świadczone usługi,
– oświadczyły, że są zdolne pod kątem psychofizycznym do świadczenia tego typu usług,
– zamieszkują w okolicy osoby, dla której przeznaczone są usługi,
– przeszły szkolenie w zakresie udzielania pierwszej pomocy,
– zostały zaakceptowane przez organizatora usług i osobę, na rzecz której usługi te mają być świadczone.
Usługi sąsiedzkie opłacane będą przez gminy i to ich zadaniem będzie ustalenie zasad, na których będą one się odbywały, także pod kątem finansowym.
Usługi pobytu krótkoterminowego
Usługi wsparcia krótkoterminowego w domach pomocy społecznej zostały wprowadzone do ustawy o pomocy społecznej na mocy nowelizacji, która wejdzie w życie 1 listopada 2023 r.
Tego typu usługi będą mogły świadczyć domy pomocy społecznej dla:
– osób w podeszłym wieku;
– osób przewlekle somatycznie chorych;
– osób przewlekle psychicznie chorych;
– dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;
– osób niepełnosprawnych fizycznie.
Komu przyznaje się pomoc?
Przyznaje się je osobie, która ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność wymaga doraźnej pomocy w formie pobytu całodobowego lub w formie dziennej, ze względu na czasowe ograniczenie możliwości zapewnienia właściwego wsparcia w miejscu zamieszkania przez osoby na co dzień sprawujące opiekę nad tą osobą.
Rodzaj i zakres usług wsparcia krótkoterminowego są uzależnione od sytuacji osoby wymagającej wsparcia oraz jej indywidualnych potrzeb.
Wnioski o usługi wsparcia krótkoterminowego będą przyjmowały ośrodki pomocy społecznej (lub centra usług wspólnych).
Opieka krótkoterminowa ma za zadanie odciążenie członków rodzin lub opiekunów osób zależnych poprzez wsparcie ich w codziennych obowiązkach lub zapewnienie czasowego zastępstwa. Usługi te mogą służyć również okresowemu zabezpieczeniu potrzeb osób niesamodzielnych w sytuacji, gdy opiekunowie z różnych powodów nie będą mogli czasowo wykonywać swoich obowiązków (np. z powodu choroby). Niniejsze rozwiązanie pozwoli na szersze wsparcie opiekunów w opiece odciążeniowej, z drugiej strony pozwoli skierować dodatkowe środki finansowe do domów pomocy społecznej.
Usługi krótkoterminowe mogą być realizowane w dwóch formach:
– dziennej,
– całodobowej.
W przypadku usług świadczonych w formie całodobowej, standard usług jest identyczny z standardem przewidzianym dla miejsc statutowych. Aby prowadzić tego rodzaju działalność, należy organizacyjnie wydzielić część DSP (wskazać pokoje mieszkalne oraz wydzielić personel np. poprzez oddelegowanie, zatrudnienie nowych osób lub zawarcie umów cywilno-prawnych).
W przypadku opieki dziennej, ta część działalności wymaga wydzielenia jednego pomieszczenia dziennego (spełniającego funkcje pokoju dziennego, jadalni – o wielkości co najmniej 4m2 na osobę), pokoju do odpoczynku wyposażonego w miejsca dla odpoczynku, sanitariatów damskich i męskich, przy czym ilość osób na sanitariat nie może przekroczyć 10. Wymagana jest również szatnia z odpowiednią dla ilości osób liczbą szafek.
Wprowadzone zostaną mieszkania treningowe lub wspomagane w miejsce dotychczasowej pomocy w formie mieszkań chronionych.
2. Mieszkania treningowe i wspomagane – mają za zadanie wykształcenie w osobach w nich przebywających umiejętności do samodzielnego życia społecznego i zawodowego. Wsparcie w wykonywaniu codziennych obowiązków połączone z treningiem umiejętności społecznych może pozwolić osobom na częściowe lub całkowite usamodzielnienie. Mieszkanie treningowe i wspomagane jest alternatywą dla instytucjonalnych form pomocy, przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych psychicznie, która ze względu na szczególną sytuację życiową potrzebuje wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu oraz opuszczającej rodzinę zastępczą, placówkę opiekuńczo-wychowawczą, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zakład dla nieletnich, jeżeli miejscem osiedlenia osoby usamodzielnianej jest Gmina Miejska Kraków, a także bezdomnej.
Mieszkania treningowe – zwiększy się dostępność do tych usług
Nowelizacja wprowadziła również oczekiwany przez środowisko osób z niepełnosprawnościami podział na mieszkalnictwo treningowe oraz wspomagane. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, iż dotychczasowa nazwa „mieszkania chronione” była negatywnie odbierana przez te osoby.
Ustawodawca chcąc zwiększyć dostępność do tego typu usług wprowadza możliwość prowadzenia mieszkań treningowych i wspomaganych przez każdą jednostkę organizacyjną pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne podmioty prowadzące działalność w zakresie pomocy społecznej. Celem tego działania jest także ułatwienie gminom i powiatom zlecania zadań prowadzenia tych form mieszkalnictwa.
3. Ograniczenie lub pozbawienie prawa do pomocy społecznej dla osób tymczasowo aresztowanych lub odbywających karę pozbawienia wolności.
4. Ochrona prawna dla pracowników socjalnych.
5. Zmiany w wysokości zasiłku stałego.
Zasiłek stały od 1 stycznia 2024 r.:
w przypadku osoby samotnie gospodarującej – będzie stanowił różnicę między kwotą wynoszącą 130 proc. jej kryterium dochodowego a jej dochodem. Kwota zasiłku nie będzie mogła być wyższa niż 1000 zł miesięcznie;
w przypadku osoby w rodzinie – będzie stanowił różnicę między kwotą stanowiącą 130 proc. kryterium dochodowego na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.
Zasiłek stały przyznawany jest na podstawie ustawy o pomocy społecznej i przysługuje:
– pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;
– pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
Przy ustalaniu wysokości zasiłku stałego do dochodu nie wlicza się kwoty zasiłku okresowego.
6. Wprowadzony zostanie obowiązek dyrektora lub kierownika domu pomocy społecznej do prowadzenia rejestru zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych dotyczących mieszkańców domu.